Tuổi dậy thì là gì?
Tuổi
dậy thì là thời kỳ chuyển tiếp từ giai đoạn trẻ thơ sang giai đoạn
trưởng thành, là thời kỳ quá độ khi không còn là trẻ con nhưng vấn chưa
hẳn là người lớn. Đây là thời kỳ mà bất cứ một thiếu niên nào cũng phải
trải qua những biến đổi quan trọng về cơ thể cũng như về tâm lý.
Dưới
góc độ sinh học, tuổi dậy thì là thời kỳ trưởng thành sinh dục, nghĩa
là bắt đầu có khả năng sinh con. Ở bạn gái được thể hiện ở sự có kinh
nguyệt lần đầu và ở bạn trai là sự phóng tinh lần đầu (mộng tinh).
Các
bạn gái thường bắt đầu dậy thì ở độ tuổi từ 9 đến 14 và ở các bạn nam
dậy thì muộn hơn ở độ tuổi từ 12 đến 15. Nhìn chung nữ dậy thì sớm hơn
nam khoảng 2 – 3 tuổi. Các bạn trẻ có người sẽ dậy thì sớm hơn và cũng
có người dậy thì muộn hơn một vài năm. Vào tuổi này, ở bạn trai và bạn
gái bắt đầu có sự trưởng thành của hóc môn sinh dục cũng như hệ cơ quan
sinh dục và bắt đầu có khả năng thụ thai nếu có quan hệ tình dục.
Khi
nói đến tuổi dậy thì bạn trẻ cần quan tâm đến sự thay đổi về tâm sinh
lý. Với những thay đổi này, cần có hiểu biết đầy đủ để tránh những sai
lầm không đáng có làm ảnh hưởng đến việc phát triển về tinh thần, thể
chất và bệnh tật có thể xảy đến.
Tài liệu tham khảo
1. Sách “Trò chuyện về tình yêu, giới tính, sức khoẻ”. Biên soạn: Nguyễn Quỳnh Trang, Debra Efroymson, Nguyễn Khánh Linh. Do Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam phối hợp với Tổ chức PATH Canada xuất bản. NXB Thanh niên 2001.
4.website http: //www.vietphapclinic.com
Một số thay đổi về tâm lí tuổi dậy thì
Sự
trưởng thành về tâm lý là cả một quá trình dài mà ai cũng phải đi qua.
Đến tuổi dậy thì, tâm lý của các bạn có nhiều biến chuyển, thể hiện
trong những mối quan hệ cuộc sống, rõ nét nhất là trong quan hệ với cha
mẹ, với bạn bè và các mối quan hệ xã hội. Bạn cũng nhận thấy mình có ý
thức hơn về giới tính, muốn khám phá bản thân mình và những người khác
giới... Sự thay đổi tâm lý này đem đến cho cuộc sống của bạn nhiều niềm
vui, nhưng cũng có khi khiến bạn gặp phải nhiều điều rắc rối.
Một đặc điểm tâm lý phổ biến ở tuổi dậy thì là “muốn làm người lớn và tự coi mình là người lớn”. Đôi lúc bạn thất vọng, ấm ức vì "hình như" cha mẹ chưa nhận thấy bạn “đã lớn”,
vẫn coi bạn là đứa trẻ con bé bỏng. Bạn cảm thấy dường như cha mẹ không
hiểu những tâm tư, suy nghĩ, tình cảm của mình. Bạn cũng không còn tâm
sự nhiều với cha mẹ như hồi còn bé. Đôi khi bạn còn “giở quẻ” không vâng theo lời cha mẹ. Nhưng sự thực là lúc này bạn mới cần đến sự hướng dẫn của cha mẹ nhiều nhất.
Bạn
bắt đầu mở rộng các mối quan hệ bạn bè, tập làm quen dần với cuộc sống
xã hội, giao tiếp với mọi người. Bạn bè trở thành một phần quan trọng,
không thể thiếu trong cuộc sống của các bạn trẻ.
Ý
thức về giới tính trở nên rõ rệt hơn trước. Bạn không còn là một cô bé,
cậu bé mà đã dần trở thành những chàng trai, cô gái xinh đẹp rồi.
Và bạn đã bắt đầu có những cảm nhận riêng về cơ thể mình. Mỗi người có
những đặc điểm riêng về hình dáng cơ thể bên ngoài, như màu da, màu
mắt, vóc dáng, thân hình ... Điều đó là do bộ nhiễm sắc thể của cơ thể
quy định cũng như do chế độ dinh dưỡng, tập luyện hình thành nên. Đến
tuổi dậy thì, bạn bắt đầu chú ý hơn đến cách ăn mặc, đầu tóc sao cho
đẹp trai, xinh gái. Nhiều bạn gái ở lứa tuổi này khi bắt đầu ý thức
được rằng mình đã lớn lại cứ nghĩ là con gái phải “yểu điệu thục nữ”,
thậm chí phải yếu đuối, phải ít nói…nên mất dần sự vô tư, hồn nhiên,
nhí nhảnh của tuổi học trò. Lại có bạn cứ mãi đau khổ vì không có vóc
dáng cao, làn da trắng, thân hình mảnh mai như một vài người khác. Có
bạn trai lại cho rằng mình không đủ mạnh mẽ, không đủ tính quyết đoán
của đàn ông hay cứ mãi dằn vặt vì cơ thể không vạm vỡ, to cao như "Lý Đức" nên cũng dần dần im lặng, thu mình lại và đánh mất đi sự tự tin vốn có. Khi nói chuyện, bạn thích "bàn luận" về
giới kia. Ý thức về giới len lỏi vào mối quan hệ bạn bè và một số bạn
bắt đầu để ý đến những người bạn khác giới. Đó là những rung động trong
sáng của tuổi mới lớn. Sự hấp dẫn có thể khá mạnh mẽ, làm bạn xúc động,
băn khoăn nhưng hãy tin rằng tình cảm lúc này phần nhiều là cảm tính,
rồi nó sẽ qua đi tự nhiên như khi nó đến. Các nhà tâm lý học nhận định
rằng những rung động tuổi mới lớn là bước phát triển đầu tiên của tình
cảm đối với người khác giới, nhưng chưa phải là lúc bước vào quan hệ
yêu đương, vì tâm sinh lý tuổi này còn chưa đủ chín muồi để gánh vác
một mối tình phức tạp mà đến người lớn cũng phải đau đầu vì nó. Vì vậy,
tình cảm tuổi học trò rất đáng quý, bạn hãy nâng niu và giữ gìn nó,
nhưng cũng đừng quên chờ đợi những tình cảm thực sự sâu sắc sau này.
Ý
thức giới tính của chúng ta rộng mở trong các mối quan hệ xã hội nhưng
cũng không quên trở về với chính bản thân mình. Tự nhiên chúng ta bắt
đầu muốn tìm hiểu về cơ thể của mình và của người khác giới. Có thể chữ
“tình dục” hay những câu chuyện "yêu đương" vô tình lọt vào tai khiến bạn phải tò mò đôi chút.
Nhu
cầu của bạn trẻ muốn tìm hiểu về tâm sinh lý và giới tính là chính đáng
nhưng đáng tiếc là những thông tin từ bạn bè cùng trang lứa không phải
lúc nào cũng đúng, những cuốn sách giúp cho các bạn trẻ có được nhận
thức đúng đắn về giới tính, tình dục còn chưa nhiều, bên cạnh đó lại có
rất nhiều sách báo, băng hình lưu hành trái phép làm sai lệch ý niệm
của chúng ta về vấn đề này. Vì vậy, các bạn cần hết sức thận trọng khi
lựa chọn "kênh thông tin" giúp tăng cường hiểu biết về vấn đề này.
Tài liệu tham khảo
1. Sách
“Trò chuyện về tình yêu, giới tính, sức khoẻ”. Biên soạn: Nguyễn Quỳnh
Trang, Debra Efroymson, Nguyễn Khánh Linh. Do Hội liên hiệp Phụ nữ Việt
Nam phối hợp với Tổ chức PATH Canada xuất bản. NXB Thanh niên 2001.
Những thay đổi về sinh lý tuổi dậy thì ở bạn nam
Đến
tuổi dậy thì, cả bạn nam và nữ đều trải qua những thay đổi về mặt sinh
lý rất quan trọng và có thể khiến cho các bạn thấy lo lắng, không biết
đó có phải là hiện tượng bất thường hay bình thường. Bài viết sau đây
sẽ giúp bạn nam giải đáp điều đó.
1. Vóc dáng cơ thể
Ở
tuổi dậy thì, cơ thể bắt đầu phát triển nhanh và có nhiều thay đổi. Từ
một cậu bé, cơ thể bạn phát triển với những đặc điểm như một người đã
trưởng thành. Chiều cao tăng lên đáng kể, vai nở ra, bụng và hông thon
lại, cơ bắp nhiều lên trông thấy, dần dần bạn sẽ có vóc dáng của một
chàng trai. Các bạn trai thường dậy thì muộn hơn, nhưng sau đó sẽ cao
vượt bạn gái.
Sự
phát triển này thường xảy ra từ từ trong vài năm trong khoảng 12,
13 đến 20 tuổi. Cũng có nhiều bạn lớn vụt lên trong một thời gian ngắn.
Chẳng hạn bạn Quang lớn nhanh đến nỗi có người phải thốt lên: “Ôi, thằng Quang, không nhận ra mày nữa. Mới có vài tháng mà đã như ông tây thế này!”.
Tuổi dậy thì có thể đến hơi sớm với bạn này nhưng lại bắt bạn khác phải "đợi chờ" đôi chút, nên tuy cùng tuổi nhưng nhiều bạn trông "phổng phao" hơn các bạn khác. Nếu bạn chậm hơn bạn khác thì cũng đừng lo vì rồi sẽ đến lượt bạn, còn nếu bạn "nhanh chân" hơn thì cũng sẽ không trở thành người khổng lồ đâu.
2. Sự phát triển của cơ quan sinh dục
Lúc
dậy thì là lúc cơ quan sinh dục thay đổi nhiều nhất. Bao tinh hoàn to
ra, sẫm màu hơn, hai tinh hoàn cũng lớn lên theo. Dương vật lớn lên cả
bề ngang lẫn bề dài, thường cũng sẫm màu hơn trước. Cùng với sự phát
triển ấy, lông mọc lên quanh cơ quan sinh dục bao gồm lông mu và có
nhiều người mọc lông cả ở xung quanh hậu môn hoặc lan cả ra háng và đùi.
Ở
giai đoạn này các bạn thường có một số lo lắng về màu sắc, độ lớn, độ
dài hay hình dáng của dương vật. Có thể các bạn sẽ tự hỏi, sao "cái của mình"
lại không giống với các bạn khác, sao hình dáng của dương vật cũng có
những nét khác biệt như đầu dương vật lớn trong khi thân lại nhỏ hơn
một chút? Hoặc "kích cỡ" của "cái ấy" bao nhiêu mới là đủ, liệu có phải "càng lớn càng tốt" không?
Cũng
có nhiều bạn nghĩ rằng kích cỡ dương vật tỉ lệ thuận với độ lớn của cơ
thể nhưng điều này không đúng đâu, nhìn bên ngoài không thể đoán được
bên trong như thế nào đâu, bạn ạ. Có nhiều người trông to lớn nhưng
dương vật rất bình thường và ngược lại cũng có người trông nhỏ bé nhưng
dương vật lại lớn. Nhìn chung, kích cỡ của "cái ấy" không phải là yếu tố "quyết định", mà quan trọng là nó "hoạt động" như thế nào.
Ở
người đàn ông trưởng thành, dương vật cương cứng khi có kích thích tình
dục. Nhưng khi mới lớn thì không phải luôn là như vậy, dương vật rất dễ
"ngóc đầu dậy" vì đủ mọi lý do: khi bạn có
chuyện vui vẻ, khi thoáng nghĩ đến bạn gái, khi sợ hãi, khi thức dậy
vào buổi sáng, ... thậm chí vào bất kỳ lúc nào mà chẳng vì lý do gì cả. Điều này làm các bạn trai bối rối, nhiều khi phát xấu hổ, nhưng đây chỉ là một quá trình “tập dượt tự nhiên”, rồi nó sẽ qua nhanh, chẳng mấy chốc dương vật sẽ không còn “bất trị” như vậy nữa.
Dương vật khi cương cứng cong hay thẳng cũng có thể trở thành "nỗi muộn phiền"
của các bạn. Tuy nhiên, nếu dương vật có hơi cong một chút hay vòng lên
trên, vòng xuống dưới, hay vòng sang phải, sang trái một chút cũng là
điều hoàn toàn bình thường.
Trường
hợp đáng lo là hẹp bao quy đầu khiến cho đầu dương vật không lộ ra
ngoài bao quy đầu khi cương cứng hoặc dương vật cong và biến dạng một
cách bất thường như gập xuống dưới hoặc quay hẳn đầu sang một bên.
Với
tinh hoàn cũng vậy. Có người sốt ruột vì dường như hai tinh hoàn không
lớn bằng nhau hoặc bên cao bên thấp. Đây cũng là hiện tượng sinh lý
hoàn toàn bình thường. Điều quan trọng là bạn không thấy tự nhiên "mất" đi đâu một bên tinh hoàn hoặc tinh hoàn "đi chơi" lung tung, lúc ở dưới, lúc ở trên vì đây là hiện tượng tinh hoàn lạc chỗ và cần can thiệp ngoại khoa sớm.
Tất
cả những điều này không đáng lo vì điều quan trọng là dương vật có
cương cứng không và có khả năng xuất tinh không. Nếu mọi sự bình thường
thì hãy cứ để nó phát triển như vậy. Khi hệ sinh dục phát triển đến một
lúc nào đó thì tinh hoàn bắt đầu sản xuất tinh trùng, túi tinh và tuyến
tiền liệt có thể tiết dịch tạo thành tinh dịch. Bạn có thể xuất tinh
và... đó là dấu hiệu báo hiệu khả năng sinh sản của bạn bắt đầu hoạt
động đấy.
3. Mộng tinh
Ở
tuổi dậy thì, nhiều bạn trai có hiện tượng xuất tinh không chủ định,
thường xảy ra vào ban đêm, gọi là mộng tinh. Cũng như bất kỳ sự kiện
nào xảy ra lần đầu tiên trong đời, nó khiến nhiều bạn phải bối rối. Đây
cũng là một hiện tượng sinh lý hoàn toàn bình thường, không phải là
bệnh như nhiều bạn lầm tưởng đâu. Dấu hiệu này chứng tỏ bạn “đã lớn”.
Mộng
tinh là cơ chế tự giải phóng tinh dịch. Bạn có thể tưởng tượng một cách
đơn giản thế này: Tinh hoàn là nơi sản xuất ra tinh trùng, sau đó, tinh
trùng sẽ được dự trữ trong mào tinh và theo ống dẫn tinh lên túi tinh,
hoà với các chất dịch do ống dẫn tinh, túi tinh, mào tinh hoàn, tuyến
tiền liệt .. tiết ra tạo thành tinh dịch. Túi tinh giống như một cái
cốc, khi "chứa" nhiều tinh dịch quá sẽ phải "tràn" ra ngoài. Bình thường, khi thức, con người có một cơ chế "kiểm soát" tương đối tốt, (do hệ thần kinh giao cảm phụ trách) sẽ nhắc nhở bạn "không được tràn, không được tràn", và điều khiển van hãm ở đường niệu đạo "đóng chặt" không để tinh dịch thoát ra ngoài. Song khi ngủ, cơ chế kiểm soát này cũng không còn "thức" để nhắc nhở bạn, do đó, tinh dịch được "tự do" thoát ra ngoài. Đây chính là lý do khiến việc mộng tinh thường xảy ra khi ngủ.
Cũng
có bạn không thấy có hiện tượng mộng tinh, điều này không có nghĩa là
cơ thể không sản xuất tinh trùng bởi nếu tinh trùng không được xuất ra
ngoài thì sẽ được hấp thụ lại và rồi cơ thể vẫn lại sinh ra tinh trùng
mới.
4. Sự phát triển của một số yếu tố sinh dục phụ
Lông và râu
Lông
mu bắt đầu mọc trước tiên. Ban đầu, quanh cơ quan sinh dục xuất hiện
vài ba sợi, sau nhiều thêm, quăn hơn. Có người chỉ có một dúm lông nhỏ,
nhưng cũng có người lông dầy và mọc cả lên bụng và xuống hai bên đùi,
hậu môn. Ngoài ra, bạn cũng mọc lông nách, lông chân, thậm chí cả lông
ngực. Ria và râu thường mọc sau lông mu khoảng một vài năm.
Mỗi
người có số lượng và cách phân bố lông khác nhau. Nhiều hay ít lông
không nói lên điều gì về khả năng tình dục, sinh sản cũng như tính
cách. Xin đừng ai mất công so sánh. Nhiều bạn có băn khoăn về việc mình
không có râu hay không có lông tay, lông chân,… và nghĩ rằng mình thiếu
"nam tính" hơn các bạn khác. Tuy nhiên điều
này là không đúng vì nội tiết tố sinh dục và nhiều yếu tố khác (như bộ
nhiễm sắc thể giới tính, cấu trúc đường sinh dục...) sẽ quyết định bạn
là nam hay nữ. Còn lông và râu chỉ là những yếu tố phụ.
Nổi cục yết hầu và vỡ giọng
Cục
yết hầu là sụn tuyến giáp. Hóc môn nam ở tuổi dậy thì tăng cường hoạt
động khiến bộ phận này thay đổi, do vậy bạn thấy cục yết hầu nhô thêm
ra ở cổ. Giọng các em bé trai và giọng người lớn khác hẳn nhau. Chính
thời gian dậy thì là khi giọng của bạn nam có nhiều biến chuyển, thay
đổi. Thanh quản rộng ra, các dây thanh đới dầy lên và dài ra. Giọng bạn
trầm xuống. Việc chuyển giọng có thể đột ngột, có thể dần dần. Thường
ta ít để ý quá trình đó, nhưng có một số bạn phải bối rối vì biến cố "vỡ giọng".
Có bạn giọng “ồ ồ như vịt đực”, lại có người giọng “khàn khàn như điếu cày”
nhưng sau một thời gian giọng bạn sẽ trầm xuống và ấm hơn. Khi vỡ
giọng, bạn có thể khó chịu vì bị mọi người trêu chọc nhưng đây chỉ là
một hiện tượng nhất thời thôi. Sau đó bạn sẽ có được “chất giọng ấm áp của người đàn ông” đấy.
Tài liệu tham khảo
1.
Sách “Trò chuyện về tình yêu, giới tính, sức khoẻ”. Biên soạn: Nguyễn
Quỳnh Trang, Debra Efroymson, Nguyễn Khánh Linh. Do Hội liên hiệp Phụ
nữ Việt Nam phối hợp với Tổ chức PATH Canada xuất bản. NXB Thanh niên 2001.