Nên bán hay cổ phần hóa các bệnh viện?

TTCT - Cổ phần là một xu thế tất yếu trong mọi hoạt động kinh doanh, dịch vụ và nhiều mặt hoạt động khác của xã hội cũng như các ngành kinh tế và dịch vụ khác, việc cổ phần hóa (CPH) những bệnh viện công để chuyển từ hoạt động theo kiểu bao cấp sang hình thái hoạt động dịch vụ, biến ngành y tế thành ngành kinh tế và đây là một thay đổi rất lớn trong tư duy của lãnh đạo.

Những thầy thuốc và cả người dân đều hi vọng rằng nếu được CPH, các bệnh viện và cơ sở y tế công lập hiện nay sẽ hoạt động tốt hơn, mang lại hiệu quả cao hơn về chất lượng dịch vụ và thu nhập cho nhân viên. Nhưng đó chỉ là hi vọng, vì với cách CPH ồ ạt như hiện nay điều này chưa chắc trở thành hiện thực.

Muốn CPH có hiệu quả, chúng ta phải nhìn vào bộ máy quản lý và lãnh đạo của mỗi cơ sở y tế. Chúng ta quen hoạt động với hình thức bao cấp đã quá lâu rồi, giám đốc được cấp trên bổ nhiệm, trưởng khoa cũng được bổ nhiệm... Do đó, chúng ta chưa chọn được người có tài để có thể lãnh đạo và quản lý bệnh viện trong cơ chế thị trường. Tình trạng bình mới rượu cũ sẽ làm nản lòng các nhà đầu tư thật sự. Hiện nay hầu như có rất ít người đầu tư vào thị trường bệnh viện vì tỉ lệ lời trên đồng vốn bỏ ra rất thấp, thời gian lấy vốn kéo dài.

Ở một số bệnh viện đã CPH hoặc sắp sửa CPH, hiện tượng đầu cơ cổ phần đã tràn lan và gây nhiều bất ngờ cho nhiều người. Vì phần lớn cổ phiếu bán cho nhân viên bệnh viện đều được họ bán sạch ra thị trường chứng khoán, kể cả thị trường không chính thức, và người lao động chẳng còn sở hữu một chút gì ở bệnh viện mà họ công tác nên tình trạng làm việc theo kiểu bao cấp lại xảy ra.

Như vậy, về lý thuyết CPH là giải pháp tốt nhất cho các bệnh viện nhưng trong thực tế nó chưa phải là cái đũa thần cho nền y tế Việt Nam, cho những người làm y tế và cho mọi người dân.

Nên bán bớt bệnh viện cho tư nhân là điều nghe có vẻ là nghịch lý (và chưa chắc đã được dư luận chấp nhận) nhưng sẽ tốt hơn. Việc này đã được rất nhiều nước trên thế giới thực hiện thành công. Tại sao vậy? Rõ ràng là khi bán bệnh viện cho tư nhân và các tổ chức tư nhân, họ sẽ dễ dàng tái cơ cấu và tổ chức lại hoạt động của bệnh viện.

Do đồng tiền của chính mình bỏ ra, họ sẽ không ngại ngần trong việc mời những chuyên gia giỏi trong lĩnh vực kinh doanh bệnh viện, những chuyên gia giỏi về tài chính và những nhà quản lý giỏi trong lĩnh vực cổ phần. Lúc đó mọi chức danh và nhiệm vụ trong bệnh viện từ giám đốc đến các thầy thuốc chuyên môn đều qua một kỳ thi tuyển, và mọi người đều có quyền thi tuyển nếu đạt đủ điều kiện mà nhà tuyển dụng đặt ra.

Việc này rất khó làm khi Nhà nước còn nằm giữ hơn 51% cổ phần của bệnh viện, chưa kể đến một việc khác rất khó thực hiện được là phần tiền nào trong bệnh viện để làm công tác xã hội, phục vụ người nghèo và các đối tượng thuộc diện chính sách. Có người cho rằng sẽ sử dụng phần lời của Nhà nước để làm y tế phục vụ trong chính bệnh viện. Nhưng để có lời trong hoạt động kinh doanh của bệnh viện trong một số năm đầu tiên khi vừa mới thoát ra khỏi hoạt động bao cấp như hiện nay không phải là dễ, và chắc gì điều này sẽ được những người đầu tư khác nắm giữ 49% cổ phần của bệnh viện đồng ý.

Tất nhiên, Nhà nước chỉ nên giữ lại 20% các bệnh viện công để phục vụ công tác an dân, phục vụ những bệnh nhân nghèo, những đối tượng chính sách và những trường hợp bệnh khó điều trị. Các bệnh viện này hoạt động nhờ kinh phí của Nhà nước, bảo hiểm y tế cũng như nguồn đóng góp từ các hoạt động nhân đạo. Trong khi trước đây kinh phí của Nhà nước dồn cho 100 bệnh viện thì nay chỉ phải lo cho 20 bệnh viện, chắc chắn là sẽ hiệu quả hơn nhiều, kể cả việc tăng thu nhập của nhân viên y tế trong các bệnh viện này.