Cách chăm sóc sản phụ sau sinh mổ
Nếu
cơn đau vượt quá ngưỡng chịu đựng, sản phụ nên dùng thuốc giảm đau vì
thuốc không ảnh hưởng tới chất lượng sữa. Ngày đầu sau sinh, sản phụ nên
ăn loãng, sau đó mới có thể ăn đặc.
Ảnh: drupal.in-cdn.net
|
Trong buổi sinh hoạt mới đây của CLB Mẹ và Bé (Trung tâm truyền thông
và giáo dục sức khỏe TPHCM), tiến sĩ, bác sĩ Lê Thị Thu Hà, Trưởng Khoa
hậu sản Bệnh viện Từ Dũ cho biết, sinh mổ không phải lựa chọn đầu tiên
của các bác sĩ, và chỉ được chỉ định khi mẹ hoặc thai nhi có nguy cơ về
sức khỏe. Việc hồi phục sau sinh mổ lâu và khó khăn hơn so với sinh
thường, sản phụ mất máu nhiều hơn, chi phí cao hơn và nguy cơ bị nhiễm
trùng hậu sản cũng cao hơn… Vì vậy, bác sĩ lưu ý, các bà mẹ sinh mổ cần
phải cẩn thận hơn trong chăm sóc cơ thể, sinh hoạt hay chọn thực phẩm để
mau hồi phục sức lực, nhất là khi vừa đau với vết mổ vừa phải chăm sóc
con cái.
1. Chăm sóc vết mổ
Trong tuần đầu tiên sau sinh, vết mổ vẫn chưa khô nên các bác sĩ sản
phụ khoa và nữ hộ sinh sẽ chăm sóc sản phụ, chăm sóc vệ sinh vết mổ, cho
các thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh hay thuốc co hồi tử cung để tránh
các biến chứng, nhiễm trùng. Việc dùng thuốc giảm đau sau sinh mổ là
hoàn toàn bình thường, những thuốc này không hề ảnh hưởng đến chất lượng
sữa, vì vậy các bà mẹ đừng ngại yêu cầu bác sĩ cung cấp thuốc nếu các
cơn đau đã vượt quá ngưỡng chịu đựng. Các vết mổ đang trong quá trình
lành gây đau đớn, kết hợp với tử cung đang co thắt để trở về trạng thái
ban đầu có thể gây ra cảm giác choáng váng và kiệt sức.
Sang tuần thứ hai, nếu khâu bằng chỉ không tiêu thì sẽ bác sĩ xem xét
vết mổ, nếu khô sạch thì cắt chỉ. Thông thường, bác sĩ sẽ cắt chỉ sau 5
ngày nếu mẹ mổ lần đầu tiên, sau 7-8 ngày nếu mổ lần hai trở lên. Nếu
khâu bằng chỉ tự tiêu thì không cần cắt chỉ. Thời gian này, mẹ nên lau
người bằng nước ấm hoặc tắm nhanh chóng, tránh việc ngâm cơ thể trong
bồn tắm khiến vết mổ bị ướt. Sau khi tắm xong, dùng bông sạch thấm khô
vết mổ, để vết mổ hở không cần băng kín, giữ cho vết mổ luôn khô sạch.
Có thể vệ sinh vết mổ bằng dung dịch betadin hoặc povidine 10%, giúp vết
mổ sẽ nhanh liền sẹo và tránh nhiễm trùng. Không nên thoa các loại
thuốc kháng sinh, hay đắp lá trầu, tỏi giã lên vết mổ.
Bác sĩ Thu Hà cũng lưu ý, có những người cơ địa lồi, thậm chí 4 tháng
sau khi cắt chỉ, mới nhú sẹo lồi. Sẹo lồi là vết mổ sau khi liền sẽ lồi
hẳn ra khỏi mặt da, có màu sậm hoặc hơi tím, khi đụng vào có thể đau
hoặc ngứa và tồn tại mãi với thời gian. Các mẹ có thể dùng thuốc chống
sẹo lồi sau khi cắt chỉ được một tuần trở đi. Nếu thoa thuốc sớm có thể
gây nhiễm trùng.
2. Dinh dưỡng, chế độ ăn
Sản phụ không được phép ăn gì trong vòng 6 giờ sau mổ vì lúc này, dưới
tác động của thuốc dùng trong ca phẫu thuật, nhu động ruột của bạn đang ở
mức rất thấp, đường ruột ứ ra nhiều khí, dạ dày hoạt động yếu. Thức ăn
đưa vào sẽ rất khó tiêu hóa, gây đầy hơi, táo bón, khiến cơ thể càng mệt
mỏi, lâu hồi phục.
Trong ngày đầu vừa sinh, các bà mẹ chỉ nên uống nước lọc, nước đường,
ăn cháo loãng cho tới khi xì hơi (trung tiện) mới bắt đầu ăn đặc, và nên
ăn những đồ mềm, lỏng.
Sau đó, các bà mẹ ăn uống như bình thường, tăng cường thức ăn giàu đạm
và canxi, đồng thời uống nhiều nước để có nhiều sữa cho con bú và tránh
táo bón. Tình trạng táo bón đầy hơi vẫn tồn tại sau mổ 3-5 ngày do ảnh
hưởng của thuốc tê. Lưu ý không dùng các loại thực phẩm dễ gây tiêu chảy
hoặc dị ứng, gây sẹo lồi (thịt gà, thịt bò, hải sản, rau muống...) Nên
ăn các thức ăn giàu dinh dưỡng như đạm đường, chất sắt, rau củ quả nấu
chín.
Đặc biệt, trong quá trình liền vết mổ thì các vitamin A, B, C (cam,
quýt, bưởi cà rốt) có vai trò kiểm soát viêm nhiễm; Vitamin K và các yếu
tố vi lượng như canxi, kẽm, sắt, đồng (có trong trứng sữa) có vai trò
chính trong việc cầm máu, tạo máu và làm lành vết mổ; Protein là nguyên
liệu chính tạo ra tế bào mới hình thành nên lớp da non và làm liền vết
mổ. Mỗi ngày nên cung cấp cho cơ thể khoảng 200 g thức ăn có chứa
protein như thịt, cá, sữa, đậu…
3. Vận động nghỉ ngơi
Sau sinh, việc di chuyển khiến các mẹ đau đớn nhưng đừng vì vậy mà nằm
nhiều trên giường. Ngay sau khi ống thông tiểu được lấy ra, sản phụ đã
có thể bước xuống giường, tập đi bộ trở lại. Trước đó, các mẹ vẫn có thể
cử động tay chân nhẹ nhàng hoặc ngồi dậy.
Lười vận động sau khi sinh mổ làm cho nhu động ruột chậm hồi phục, từ
đó dẫn đến chứng táo bón rất khó chịu ở chị em sản phụ. Đồng thời đây
cũng là yếu tố nguy cơ nghiêm trọng làm hình thành các cục máu đông ở
chân, tay và gây viêm phổi sau phẫu thuật (do nằm một chỗ, phổi bị ứ
đọng). Việc vận động đi bộ ngắn giúp các chức năng bình thường của cơ
thể phục hồi nhanh hơn, giảm nguy cơ mắc biến chứng sau phẫu thuật như
dính ruột, viêm tắc tĩnh mạch…
Tuy nhiên, đối với những chị em đã trải qua giai đoạn chuyển dạ quá khó
trước khi quyết định sinh mổ hoặc cuộc mổ khó khăn mất nhiều máu thì
cần phải nghỉ ngơi để phục hồi năng lượng trước khi di chuyển, nếu không
dễ gặp nguy hiểm do té, ngã, ngất.
Còn các mẹ siêng vận động cũng nên nhớ rằng, dù tập thể dục rất tốt và
thúc đẩy nhanh quá trình hồi phục sau sinh, nhưng nếu sinh mổ thì vẫn
cần từ 4-6 tuần sau sinh mới được tập luyện trở lại.
4. Cho con bú
Sau khi sinh, mẹ nên cho con bú ngay càng sớm càng tốt vì lúc này sữa
non có chứa nhiều dinh dưỡng nhất, chứa nhiều chất đề kháng nhất cung
cấp các chất thiết yếu cho sự phát triển của trẻ sơ sinh và tăng cường
miễn dịch cho trẻ.
Quan niệm không dám cho con bú ngay sau sinh mổ vì sợ có hại cho bé,
sữa không kịp về hay sữa còn chứa thuốc gây tê ảnh hưởng đến trẻ khá phổ
biến ở chị em sản phụ. Tuy nhiên, các mẹ hoàn toàn có thể cho con bú
ngay sau một giờ đầu sau sinh mổ bằng hình thức gây tê. Với những sản
phụ sinh mổ bằng hình thức gây mê toàn thân, thời điểm thông thường có
thể cho bé bú sau khoảng 4-6 tiếng đồng hồ, khi thuốc gây mê bớt tác
dụng. Cho bé bú sớm không chỉ giúp gắn kết tình mẫu tử, tăng sức đề
kháng cho bé mà còn giúp tử cung của mẹ mau phục hồi, giảm nguy cơ băng
huyết sau sinh. Để tránh ảnh hưởng của vết mổ, các mẹ nên nhờ người thân
trợ giúp để đỡ bé ở tư thế thoải mái nhất cho cả hai mẹ con.
5. Vệ sinh
Ngay sau khi sinh, mẹ đã có thể rửa mặt, súc miệng, chải răng mỗi ngày. Mẹ nên chọn bàn chải mềm, tránh chảy máu răng.
Để tránh hiện tượng bí tiểu sau sinh, chị em nên tập đi tiểu từ 2 đến 3
giờ sau khi rút ống thông tiểu. Nếu nửa ngày đầu còn yếu, chị em có thể
dùng bô ngay tại chỗ, sang ngày thứ hai có thể vào nhà vệ sinh.
Nên lau rửa thân thể bằng nước ấm và lau khô người. Sang tuần thứ hai
thì có thể tắm rửa bình thường, tránh làm ướt vết mổ, không chà mạnh lên
vết mổ.
6. Những dấu hiệu cần lưu ý trong thời gian hậu phẫu
Sốt là phản ứng
của cơ thể với tình trạng nhiễm trùng. Tuy nhiên, mẹ cũng có thể sốt do
mặc ấm quá mức, nằm than, thiếu nước. Vì vậy mẹ cần uống nhiều nước, nếu
mùa nóng nên mặc quần áo thoáng mát, có thể nằm điều hòa, nhưng nên có
những phút tắt điều hòa mở cửa cho phòng thông thoáng.
Sản dịch: Dù bạn
sinh mổ, sản dịch vẫn sẽ chảy ra ngoài âm đạo như khi sinh thường và đây
là dấu hiệu cho thấy tử cung đang hồi phục tốt. Trong 3 hoặc 4 ngày
đầu, sản dịch có màu đỏ tươi, sau đó lượng máu dần dần bớt đi và chuyển
qua màu hồng, màu nâu khi nội mạc tử cung co lại. Đến khoảng ngày thứ 10
sản dịch sẽ có màu hơi vàng hoặc không màu. Các mẹ cần lưu ý nếu thấy
sản dịch không chảy ra sau sinh, sản dịch có mùi hôi hay sản dịch có màu
đỏ tươi trở lại, cần phải báo ngay với bác sĩ vì đây có thể là dấu hiệu
nhiễm trùng hậu sản, sót nhau hoặc băng huyết rất nguy hiểm với bà mẹ
sau sinh.
Vết mổ sưng đỏ, đau hoặc tiết dịch: Vết
mổ là vết thương, do vậy cần giữ khô sạch để tránh nhiễm trùng. Nếu vết
mổ sưng đỏ đau hoặc chảy dịch vàng là những dấu hiệu bất thường, mẹ cần
đến bệnh viện ngay lập tức.