Tắc mạch ối

Tai biến sản khoa có nhiều dạng khác nhau, trong đó có nguyên nhân do nước ối. Nếu phát hiện sớm và điều trị đúng, kịp thời thì có thể giúp người mẹ tránh được tử vong.

Trong số các tai biến, có trường hợp “tắc mạch ối” trong quá trình chuyển dạ mà gần đây chúng ta thường nghe nói. Nước ối là dịch đặc biệt, nằm trong buồng ối, bao quanh thai nhi khi còn trong tử cung. Bình thường, khi sắp đẻ, đầu ối sẽ vỡ, một phần nước ối khi đó chảy ra qua đường sinh dục; lượng nước ối còn lại sẽ ra nốt khi sổ thai và sổ rau (nhau).

Vì một lý do nào đó, một lượng nước ối (ít hoặc nhiều) đi vào mạch máu của tử cung, được máu tĩnh mạch cuốn đi theo về tim rồi được tim bóp lên phổi theo động mạch phổi. Tại phổi, các thành phần của nước ối được cuốn theo cùng với máu như các tế bào bong ra từ da thai nhi, các tế bào của màng ối, các chất mỡ, chất “gây” sẵn có trong nước ối (thai đủ tháng chất này càng nhiều), thậm chí có khi cả phân xu của thai thải ra (nếu trước đó thai bị suy) sẽ tích tụ lại làm tắc nghẽn các động mạch phổi gây nên tai biến.

Nếu thai phụ được chăm sóc, theo dõi kỹ sẽ giảm nhiều vụ tai biến sản khoa - Ảnh: Khánh Vy

Sản phụ bị tắc mạch ối có thể ngay khi còn đang chuyển dạ, vào lúc ối vỡ, chưa đẻ thai. Cũng có khi tắc mạch ối xảy ra muộn hơn, trong vài giờ đầu sau đẻ. Nước ối có thể đi vào tuần hoàn máu qua các tĩnh mạch ở cổ tử cung, ở tử cung (vùng rau thai bám) hoặc qua thành tử cung bị rách, vỡ.
Triệu chứng của tắc mạch do nước ối diễn ra rất đột ngột: có thể ngay khi vừa vỡ ối, hoặc sau đó ít phút hay vài giờ, khi sản phụ còn đang chuyển dạ hay đã đẻ xong, sản phụ đột nhiên thấy ngột ngạt, mệt mỏi, vật vã kèm ho khan hoặc ho khạc ra đờm có bọt, có thể lẫn máu. Kèm theo đó là khó thở nhanh, các đầu ngón tay, ngón chân tím tái, da nhợt nhạt hoặc tím ngắt do tình trạng thiếu ô xy trầm trọng. Tim lúc này thường đập rất nhanh, mạch nhỏ khó bắt. Các triệu chứng đó mỗi lúc một nặng thêm nhanh chóng, có thể kèm theo co giật, hôn mê và cuối cùng tử vong do tình trạng ngạt và trụy tim mạch chỉ trong vài phút.
Nếu giai đoạn cấp tính nguy kịch trên qua được, người bệnh ngoài tình trạng hôn mê còn rơi vào tình trạng băng huyết do rối loạn đông máu: máu loãng không đông liên tục chảy ra từ đường sinh dục, từ các vết tiêm dưới da, từ chân răng hoặc trong phủ tạng (dạ dày, gan, ruột), dẫn đến tử vong vì mất máu; có trường hợp được truyền nhiều lít máu vẫn không kết quả.
Khi sản phụ tử vong, để khẳng định nguyên nhân có phải do tắc mạch ối hay không chỉ có biện pháp duy nhất là thực hiện mổ tử thi để khám nghiệm, tìm tổn thương tắc mạch phổi do nước ối trên tiêu bản xét nghiệm bằng kính hiển vi. Thường thì tai biến tắc mạch ối sẽ gây tử vong cao. Nhưng may mắn là tai biến do tắc mạch ối rất hiếm gặp.
BS Đức Nhuậ