Đôi điều về bệnh xã hội thường gặp
Thuật ngữ chung chỉ những
bệnh có ảnh hưởng lớn đến toàn xã hội, do tỉ lệ mắc bệnh cao ở một vùng
hoặc trong phạm vi cả nước, có tính chất lây lan, ...
- No comments yet
Đôi điều về bệnh xã hội thường gặp
- 1. Tại sao lại gọi là "BỆNH XÃ HỘI" và thuật ngữ đó được định nghĩa đầy đủ như thế nào?Thuật ngữ chung chỉ những bệnh có ảnh hưởng lớn đến toàn xã hội, do tỉ lệ mắc bệnh cao ở mộtvùng hoặc trong phạm vi cả nước, có tính chất lây lan, có tỉ lệ tử vong cao, ảnh hưởng nhiều đếnsức khoẻ nhân dân, đến sự phát triển kinh tế - xã hội do bệnh nhân mất khả năng lao động tạmthời hay vĩnh viễn (vd. bệnh phong, sốt rét, bệnh hoa liễu, bướu cổ, lao, mắt hột, tâm thần, hộichứng suy giảm miễn dịch mắc phải,...). Với sự phát triển kinh tế xã hội ngày càng cao, nâng caodân trí, tổ chức y tế chăm sóc sức khoẻ tốt... có thể khống chế và thanh toán được một số bệnh xãhội. Bệnh Giang Mai:Bệnh giang mai do một loại vi khuẩn hình xoắn như lò xo gọi là xoắn khuẩn giang mai gây nên.Bệnh lây chủ yếu qua quan hệ tình dục và bệnh tích ban đầu (vết loét giang mai) cũng chủ yếu tạiđây. Nếu không được điều trị thì các giai đoạn sau của giang mai bệnh sẽ lan ra toàn thân và trongcác phủ tạng.
- 2. Chẩn đoánThời gian ủ bệnh trung bình từ 2 đến 4 tuần, sau đó bệnh giang mai diễn biến theo ba giai đoạn:Giai đoạn 1 – Rất quan trọng để phát hiện và điều trị kịp thời. Biểu hiện chính là vết loét giangmai tại bộ phận sinh dục như ở quy đầu (với nam), môi lớn, môi bé, âm đạo, cổ tử cung (với nữ).Vết loét có đặc điểm nông, hình tròn hay bầu dục, bờ nhẵn, màu đỏ, không ngứa, không đau,không có mủ; đáy vết loét thâm nhiễm cứng và kèm theo nổi hạch hai bên vùng bẹn, cứng và cũngkhông đau. Vết loét này có thể tự biến đi sau 6 đến 8 tuần lễ kể cả không điều trị nên nhiều ngườitưởng lầm là khỏi bệnh nhưng thực sự là vi khuẩn lúc đó đã vào máu, bệnh vẫn tiếp tục phát triểnvới những biểu hiện khác.Giai đoạn 2 – Thường bắt đầu sau khi có vết loét từ 6 đến 9 tháng, chủ yếu biểu hiện bằng các tổnthương trên da với các nốt ban màu hồng như hoa đào (đào ban), vết sẩn, nốt phỏng nước, vết loétở da và niêm mạc.Giai đoạn 3 – Giang mai phát triển trong các phủ tạng như não, gan, cơ bắp tim mạch …, gây nêncác bệnh cảnh khác nhau tùy bộ phận cơ thể bị nhiễm giang mai.Điều trịGiang mai ở phụ nữ có thể gây sảy thai, làm thai chết trong tử cung, gây thai dị dạng và có thể gâygiang mai bẩm sinh cho thai ngay khi còn trong bụng mẹ.Tuy là bệnh nguy hiểm nhưng có thuốc điều trị khỏi hẳn với hiệu quả cao, miễn là phải được pháthiện sớm và điều trị đúng chỉ dẫn của thầy thuốc.Bệnh sùi mào gà"Tôi bị sùi mào gà, ngoài cửa mình có những hạt li ti, sau lớn lên thành chùm và hiện giờ lan rarất nhiều, không đau nhưng ra huyết trắng và có mùi hôi. Tôi đã điều trị ở nhiều nơi nhưng chưakhỏi. Một số bác sĩ cho biết bệnh không thể chữa khỏi hẳn. Vậy tôi có thể lập gia đình và sinh conkhông? Xin bác sĩ cho tôi lời khuyên".Trả lời:Những mô tả nói trên là triệu chứng của bệnh sùi mào gà, còn gọi là mụn cóc sinh dục. Bệnh doPapilloma virus (HPV) gây ra và là một trong những bệnh lây truyền theo đường tình dục. Có hơn
- 3. 20 chủng HPV gây bệnh, với biểu hiện là những mụn cóc, hột cơm, u nhú hay tổn thương phẳng.Nhiều trường hợp lây nhiễm không gây tổn thương nhìn thấy được ở cơ quan sinh dục. Tổnthương xuất hiện sau khi bị nhiễm HPV từ 3 tuần đến 6 tháng. Ngay trong giai đoạn chưa thể hiệntriệu chứng (cũng như đã có triệu chứng), sự lây nhiễm đã có thể xảy ra. Vì thế, cần mang bao caosu khi có quan hệ tình dục với bạn tình, nhất là khi không rõ lắm về đời tư của họ.Một số tổn thương do HPV gây ra ở cổ tử cung có thể là nguy cơ cao dẫn đến ung thư cổ tử cung.HPV làm mọc một hoặc nhiều u nhú không cuống, không đau ở âm hộ, âm đạo, vùng cổ tử cung(có khi cả trực tràng, quanh hậu môn và bẹn). Ở điều kiện nóng, ẩm, các u nhú phát triển nhanh,có khi to và giống như hình cái súp lơ. Nếu các tổn thương u nhú bị nhiễm khuẩn, bệnh nhân sẽ rakhí hư có mùi hôi và ngứa.Thương tổn có thể lan rộng và phá hủy mô, làm tắc đường sinh nở. Khi có thai, u nhú có xu hướngphát triển lớn hơn do nồng độ hoóc môn progesterone tăng. Nếu u nhú phát triển nhiều ở thành âmđạo, chỗ này sẽ trở nên kém chun giãn và gây khó khăn khi sinh.Không có chống chỉ định lấy chồng hay có con ở người nhiễm HPV. Vấn đề chính là người bệnhcần được chẩn đoán sớm, điều trị đúng đắn và được theo dõi, giúp đỡ cả khi chưa có thai và khichuyển dạ.Điều trị: Theo chỉ định của bác sĩ.- Bôi dung dịch Podophylline 10-15% lên mụn, sau 1-4 giờ rửa sạch để tránh bị bỏng hóa chất.Không bôi Podophylline lên tổn thương lúc có thai để tránh gây dị tật hoặc tử vong thai.- Bôi kem 5-fluorouacil.- Đốt điện lạnh, cắt bằng dao thường hay dao điện khi tổn thương lan rộng hoặc dùng chùm tialazer.Cần phải lấy hết các tổn thương (u nhú, mụn cóc) để đề phòng tái phát và thường xuyên đến bác sĩkiểm tra.Điều trị mụn rộp sinh dụcMụn rộp (herpes) là một loại bệnh do vi rút gây nên. Nếu không biết cách phòng và chữa bệnh kịpthời, mụn rộp sẽ lan rộng và rất khó điều trị khỏi hẳn. Dưới đây các chuyên gia sẽ giúp chúng tacách điều trị căn bệnh này hiệu quả hơn.1. Thủ phạm gây bệnhCó 2 loại vi rút chính gây nên bệnh mụn rộp: HSV1 (mụn rộp ở môi) và HSV2 (mụn rộp ở âmđạo). Giống như các bệnh do vi rút gây nên, mụn rộp là một bệnh lây lan. Đặc biệt là những phụ
- 4. bị bệnh mụn rộp ở âm đạo có thể truyền bệnh này cho người bạn đời của mình khi quan hệ tìnhdục.2. Mụn rộp có thể xuất hiện ở đâu?Mụn rộp có thể xuất hiện ở môi, mắt, tay, chân… Về lý thuyết, mụn rộp có thể phát triển khắp nơitrên cơ thể. Tuy nhiên số lượng những người bị mụn rộp ở cơ quan sinh dục vẫn chiếm số đông.3. Nguyên nhânKhác với nhiều người thường nghĩ bệnh mụn rộp chỉ có thể lây lan giữa 2 người với nhau. Trênthực tế bất cứ ai trong chúng ta đều có thể lây căn bệnh này khi đi bơi, dùng nhà vệ sinh côngcộng, quan hệ tình dục… Tuy nhiên bệnh này chỉ lây từ người sang người, súc vật không phải làtrung gian truyền bệnh4. Vì sao ngày càng có nhiều người bị mụn rộp?Ngại ngùng hay xấu hổ không dám nói căn bệnh này ngay cả với bác sỹ là nguyên nhân chính làmtăng số lượng người mắc bệnh mụn rộp, đặc biệt là những người bị mắc bệnh mụn rộp ở âm đạo.Do không được điều trị kịp thời, bệnh nhanh chóng lây lan sang các vùng bên cạnh và những vùngkhác nhau trên cơ thể người bệnh.Không thể tự điều trị khỏi bệnh còn gây cho người bệnh những tác động xấu về tâm lý như căngthẳng, stress, lo âu... và rơi vào vòng luẩn quẩn, bế tắc.Hiện nay ở Pháp có hơn 2 triệu người bị bệnh mụn rộp ở cơ quan sinh dục và ần 70% số này gặptrục trặc trong chuyện phòng; 1/3 số này ngại ngùng không dám đến gặp bác sỹ hoặc nói vớingười bạn đời của mình và 4/10 người quá lo âu.5. Vài lời khuyên giúp bạn nhanh khỏi bệnhKhi phát hiện mình bị mụn rộp bạn cần nhanh chóng đi khám bác sỹ. Các xét nghiệm sẽ cho chẩnđoán chính xác và việc điều trị sẽ đạt kết quả tối ưukhi bạn tuân thủ các nguyên tắc:- Không sờ vào, không gãi hoặc băng bó những vùng bị tổn thương- Sử dụng bao cao su trong quan hệ tình dục khi người bạn đời của bạn bị mụn rộp.- Rửa tay bằng xà phòng sau khi rửa, chạm vào… những vùng tổn thương- Không dùng chung những dụng cụ như găng tay, khăn mặt… trong nhà tắm, nhà vệ sinh- Không thơm, hôn… những người đang bị mụn rộp ở môi.- Không đưa tay lên mắt đề phòng bệnh có thể lây lan lên phần này.Bệnh lậu: Cách phòng và điều trịBệnh lậu là một trong năm bệnh hoa liễu cổ điển như giang mai, hạ cam mềm, hột xoài và u hạtbẹn, bệnh lây truyền qua đường tình dục, cấp tính hay mạn tính, do song cầu trùng gây nên, có tênkhoa học là Neisseria Gonorrhoeae.>> Bệnh lậu cũng có thể làm… chết người!Bệnh lậu được biết từ lâu, được các thầy thuốc Hi Lạp quan niệm là bệnh của những người ănchơi, chìm đắm trong lạc thú của thần vệ nữ. Năm 1300 người ta cho rằng bệnh lậu là bệnh đáy
- 5. nóng (Chaude Pisse), trong đại chiến thứ nhất bệnh lậu thực sự bùng nổ trở thành đại dịch, đến đạichiến thứ hai và sự ra đời của Pénicilline bệnh lậu chính thức được ngăn chặn và giảm dần đếnngày hôm nay.Năm 1897 bệnh được Neisser tìm ra, đó là vi khuẩn có hình hạt cà phê xếp thành từng cặp nên còngọi là song cầu, có chiều dài 1,6cm, rộng 0,8cm, trên kính hiển vi, vi khuẩn bắt màu Gram âm.Lậu cầu rất yếu khi ra ngoài cơ thể, và chết nhanh ở nhiệt độ thường, ngược lại lậu cầu sống rấtmãnh liệt ở môi trường ẩm của cơ thể, cho nên giao hợp vẫn là cách lây bệnh chủ yếu. Tuy nhiên,lậu cầu cũng có thể lây qua vật dụng dùng chung.Cơ thể học và sinh lý bệnhCơ thể học nam giới: niệu đạo của nam giới tương đối dài hơn nữ giới, vì vậy bệnh lậu ở nam giớibiểu hiện rầm rộ hơn, niệu đạo chia làm 2 phần gồm niệu đạo trước và niệu đạo sau, được ngăncách bởi cơ thắt niệu đạo, có chiều dài từ 14 – 16cm.Niệu đạo trước có nhiều hang, nhiều ngõ ngách đó là nơi trú ẩn của lậu cầu.Niệu đạo sau càng phức tạp hơn cũng có nhiều ngóc ngách, xuyên qua tuyến tiền liệt, thông vớitúi tinh, ống dẫn tinh, mao tinh và tinh hoàn.Ngoài ra, còn có tuyến Morgagni và tuyến Littre cũng thuận lợi cho lậu cầu sinh sôi và phát triển.Cơ thể học nữ giới: niệu đạo của nữ giới tương đối ngắn so với nam giới, khoảng 3cm, vì vậybệnh lậu ít rầm rộ hơn, có nnhiều tuyến quanh niệu đạo là nơi ẩn náu của vi khuẩn như tuyếnSkene, tuyến Bartholine ở 1/3 trước của môi lớn và môi bé.Sau khi lậu cầu xâm nhập vào cơ thể thông qua niệu đạo, vi khuẩn có khuynh hướng ưa thích tếbào mô bì trụ ở niệu mạc đường tiết niệu, đưa đến phản ứng viêm tại chỗ, kéo theo bạch cầu đanhiễm đến để thực bào, từ đó trở thành tổ chức hoại tử trong quá trình viêm, được thoát ra ngoàitheo nước tiểu, màu trắng hơi vàng gọi là tiểu ra mủ, vi khuẩn tiếp tục phát triển và đi dọc theochiều dài của niệu đạo, đi đến đâu gây viêm đến đó gây viêm tiền liệt tuyến, viêm túi tinh, viêmtinh hoàn ở nam giới, viêm ống dẫn trứng, buồng trứng ở nữ giới.Triệu chứng lâm sàngVề triệu chứng lâm sàng lậu ở nam và nữ có khác nhau, do niệu đạo của nam giới dài gấp 5 lần,giai đoạn cấp tính lậu ở nam giới có tính chất rầm rộ, còn ở nữ thì âm thầm dễ bỏ qua, vì thế lànguồn lây nhiễm rất đáng quan tâm. Thời gian nung bệnh trung bình 3 – 5 ngày, nhưng có thể kéodài 2 – 3 tuần, thời gian nung bệnh càng ngắn thì bệnh càng nặng và thời gian càng dài bệnh nhẹhơn.Lậu ở nam:Giai đoạn cấp tính:
- 6. Sau thời gian ủ bệnh, bệnh nhân thấy hơi ngứa, nhồn nhột ở đường tiểu, sau vài giờ thì tiết ra chấtdịch trong, sau đó đục dần rồi thành mủ, màu vàng hơi trắng. Tiếp theo đó, hai mép miệng sáo đỏ,sưng nề, khi đi tiểu bệnh nhân có cảm giác tiểu nóng rát, tiểu gắt, tiểu bốt, đau như dao cắt, mủchảy ngày càng nhiều, trường hợp nặng có thể tiểu ra máu.Toàn thân giai đoạn này bệnh nhân có thể sốt nhẹ, mệt mỏi, đau mình mẩy.Giai đoạn mạn tính:Ở giai đoạn cấp tính nếu không được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả, triệu chứng trên cũnggiảm dần, nhưng vi khuẩn vẫn còn và chuyển sang giai đoạn mạn tính, vi khuẩn từ niệu đạo trước,xâm nhập sâu dần đến các tuyến và niệu dạo sau, để tiếp tục sinh sôi và phát triển, các triệu chứngtrên sẽ mất dần chỉ còn lại là tiểu ra giọt đục buổi sáng, và tăng lên khi lao động nặng, thức khuya,uống rượu bia…Lậu ở nữ:Thời gian ủ bệnh thường rất khó xác định.Giai đoạn cấp tính:Triệu chứng thường âm thầm, không rõ như nam giới. Theo thống kê có khoảng 97% không cótriệu chứng, chỉ có 3% còn lại mới có triệu chứng tiểu rát, tiểu buốt, khó chịu.Giai đoạn mạn tính:Không có triệu chứng gì đặc biệt, thường chỉ có huyết trắng, hoặc có những biểu hiện của biếnchứng mà thôi.Lậu ở trẻ sơ sinh: Trẻ bị viêm kết mạc mắt do tiếp xúc với dịch ở âm đạo của mẹ bị nhiễm lậu cầulúc sanh, từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 21, mắt bé bị sưng phù, đỏ và có mủ vàng. Tình trạng này cóthể phòng, bằng cách nhỏ mắt bằng Nitrat bạc lúc sanh. Ngoài ra lậu ở đường sinh dục nam và nữ,lậu còn gây bệnh ở các cơ quan khác như lậu ở tim, khớp, cổ họng, amidan, hậu môn, trực tràng…Điều trịNguyên tắc điều trị: Lậu cầu cứ 15 phút phân chia một lần do đó lan nhanh. Vì vậy cần điều trịsớm.Điều trị đúng thuốc – đủ liều.Điều trị cả với người tiếp xúc sinh lý.
- 7. Điều trị cho nữ bao giờ cũng dùng thuốc và thời gian gấp đôi liều nam giới.Chỉ được kết luận là khỏi bệnh khi cấy hai lần liên tiếp âm tính hoặc không còn tiết dịch niệu đạovới nghiệm pháp kích thích, (cho bệnh nhân lao động nặng, thức khuya, uống rượu bia. Sáng hômsau lấy dịch xét nghiệm lúc bệnh nhân chưa đi tiểu).Điều trị: có thể dùng một trong các thuốc sau:Thuốc tiêm:Spectionmycine (Trobicin, Kirin) 2gr đói với nam, 4gr đối với nữ tiêm bắp một liều duy nhất.Trường hợp bệnh mạn tính tiêm liên tiếp 2 ngày.Ceftriaxime (Claforan) 1gr tiêm bắp duy nhất.Ceftriaxone (Rocephine) 250mg tiêm bắp duy nhất.Cefoxitine 250mg tiêm bắp liều duy nhất.Thuốc uống:Unasyn 375mg uống 6 viên liều duy nhất.Azithromycin (Zithromax) 250mg X 4 viên uống liều duy nhất.Tequin 200mg uống 2 viên (400mg) uống liều duy nhất.Điều trị lậu ở trẻ sơ sinh: Ceftriaxone 50mg/kg thể trọng, tiêm bắp liều duy nhất, tối da không quá125mg. Đồng thời bôi mắt bằng mỡ Tetracycline 1% cách mỗi giờ một lần/ngày đầu, sau đó 8 giờ1 lần trong 10 ngày.Riêng điều trị lậu đối với trẻ em, nếu trên 45kg thì điều trị như người lớn. Nếu dưới 45kg thì dùngceftriaxone 125mg tiêm bắp liều duy nhất, hoạc spectionmycin 40mg/kg thể trọng tiêm bắp liềuduy nhất.Theo dõi điều trị: Nếu điều trị đúng thuốc, đủ liều thì triệu chứng tiểu gắt, tiểu buốt, tiểu nhiều lầnsẽ giảm nhanh sau 24 – 48 giờ, riêng tiểu ra mủ sẽ hết chậm hơn sau 48 – 72 giờ. Các triệu chứngchung sẽ biến mất hoàn toàn sau 5 – 7 ngày.Phòng bệnh:Cho đến nay phương pháp dùng bao cao su được xem như là phương tiện duy nhất để phòng bệnhlậu, tuy nhiên đó chưa phải là phương pháp đảm bảo tuyệt đối.
