Kỳ cuối - Bao giờ VN cho “xác định lại giới tính”?

Tags: Nguyễn Thu Nhạn, Hà Nội, khuyết tật bẩm sinh, xác định lại, luật dân sự, đổi giới tính, xác định rõ, phẫu thuật, chúng tôi, giáo sư, nghiên cứu, không thể, rối loạn, quyền, VN

Chúng tôi ra Hà Nội tìm gặp giáo sư Nguyễn Thu Nhạn, người đã âm thầm đóng góp cho y học VN những đề tài nghiên cứu về giới tính. Rất bất ngờ, giáo sư cho biết: "Chúng tôi đã nghiên cứu vấn đề này từ những năm 1980 và đã có những ca phẫu thuật xác định lại giới tính từ rất lâu rồi!". Nhận dạng... từ thuở sơ sinh Cho dù luật pháp Thái Lan chưa cho phép xác định lại giới tính nhưng Trechada Petcharat, hoa hậu thế giới của những người mang giới tính thứ ba năm 2004 vẫn được xã hội thừa nhận và sinh hoạt, học tập bình thường như hai giới tính kia - Ảnh: Binh Nguyên. Theo giáo sư Nguyễn Thu Nhạn, từ những năm 1980 các nhà khoa học VN đã triển khai nghiên cứu đề tài “Phát hiện sớm trẻ sơ sinh có giới tính mơ hồ do rối loạn thượng thận bẩm sinh”. Theo đó, có khá nhiều trường hợp trẻ em nam sinh ra nhưng lại có buồng trứng và ngược lại bé nữ nhưng lại có tinh hoàn và dương vật (ẩn), chỉ nhìn bên ngoài không thể phát hiện nên thường được các bác sĩ sản khoa cũng như cha mẹ xác định nhầm giới tính. Từ bé, các em chưa có khái niệm về giới nhưng càng lớn càng có ý thức hơn về giới, nhất là giai đoạn dậy thì nhiều em đã bắt đầu sợ hãi khi tự cảm nhận giới của mình không thuộc về thể xác. Theo một số liệu điều tra, tỉ lệ người VN mắc bệnh rối loạn thượng thận bẩm sinh khiến giới tính không được xác định rõ ràng ngay từ khi sinh ra là 1/10.000 - 12.000 người (tỉ lệ này khá thấp so với công bố của nhiều nước trên thế giới - NV). Giáo sư Thu Nhạn tâm sự: “Tôi đã tiếp xúc với nhiều ca, khổ lắm, thử đặt mình vào hoàn cảnh đó mới hiểu nỗi bất hạnh khi phải sống trong một cơ thể không hoàn chỉnh về mặt giới tính. Không chỉ cá nhân họ mà còn gia đình, cha mẹ đều rất đau khổ. Tôi đã từng tiếp xúc với những bệnh nhân tuổi 19-20, họ tìm đến tha thiết đề nghị được phẫu thuật, thậm chí bày tỏ sự mong muốn tìm đến cái chết nếu không được trả lại cho họ đúng giới tính. Nhưng đáng tiếc là do luật pháp quy định, chúng tôi không thể can thiệp bằng phẫu thuật ở giai đoạn này. Một thực tế khác cũng được đặt ra, nhiều bệnh nhân tìm đến không vì bệnh lý mà vì rối loạn tâm lý dẫn đến rối loạn nhân cách, với dạng này phải điều trị theo tâm lý hoặc tâm thần. “Cá nhân có quyền xác định lại giới tính. Việc xác định lại giới tính của một người chỉ được thực hiện trong trường hợp giới tính của người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác mà cần phải có sự can thiệp của y học nhằm xác định rõ về giới tính. Việc xác định người có giới tính bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác phải do các hội đồng giám định y khoa có thẩm quyền xác định. Việc xác định lại giới tính được thực hiện theo qui định của luật pháp”. (Dự thảo điều 36 Bộ luật dân sự (SĐ-BS) về quyền xác định lại giới tính) Do đó, theo tôi, nên có những chẩn đoán sớm từ giai đoạn sơ sinh hay thậm chí sớm hơn để có những bước can thiệp sớm bằng phẫu thuật. Để quá muộn, một khi đã trưởng thành sẽ kéo theo nhiều hệ quả không lường được, nhất là về mặt pháp lý”. Chúng tôi được biết tại Bệnh viện Nhi trung ương từ nhiều năm qua đã tiến hành phẫu thuật xác định lại giới tính cho hơn 200 trường hợp bệnh nhi sơ sinh có những bất bình thường ở bộ phận sinh dục. Một câu lạc bộ mang tên “CLB rối loạn giới tính do hormon thay đổi tăng sản thượng thận bẩm sinh” cũng đã hình thành, quy tụ những đứa trẻ đã phẫu thuật để các bác sĩ theo dõi quá trình trưởng thành, hình thành giới tính và được đánh giá rất khả quan trong việc can thiệp sớm của y học. “Trong tương lai, bằng nhiều phương pháp, các bác sĩ VN sẽ tiến hành chẩn đoán, xác định giới tính ngay trong giai đoạn người mẹ mang thai để tránh được nhiều bi kịch khi không xác định được giới tính sau này” - giáo sư Nguyễn Thu Nhạn khẳng định. Còn theo các bác sĩ Bệnh viện Bình Dân TP.HCM, trong thời gian qua cũng chỉ thực hiện một vài trường hợp (như trường hợp vận động viên K. ở An Giang), nhưng đó chỉ có thể gọi là “chỉnh giới tính” chứ chưa có ca nào phẫu thuật để xác định lại giới tính mặc dù đã có hàng chục bệnh nhân đến yêu cầu, các bác sĩ không thể thực hiện đơn giản chỉ vì luật pháp không cho phép. Như trường hợp Nguyễn Thái Tài đã chạy khắp cửa, từ sở ra tới bộ, nhưng nơi nào cũng lắc đầu. Khi Thái Tài phẫu thuật từ Thái Lan về thì địa phương cũng không có ý kiến gì nhưng các quyền về nhân thân là không thể chứng minh được! Luật Việt sẽ thoáng hơn… Từ nhiều tháng qua, các đại biểu Quốc hội, các nhà làm luật, các chuyên gia khoa học... VN đã có khá nhiều tranh luận về việc công nhận hay không công nhận quyền xác định lại giới tính. Vấn đề này đã được đưa vào dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) đang trình lên Quốc hội kỳ họp lần 7. Tại Anh, một luật mới vừa ra đời mang tên The Gender Recognition Act 2004 (tạm dịch: Đạo luật thừa nhận giới tính), các công dân đã chuyển đổi giới tính có thể nộp đơn lên Ủy ban Thừa nhận giới tính xin giấy chứng nhận giới tính mới của họ và được cấp giấy khai sinh mới, được kết hôn và được hưởng những quyền lợi như các công dân bình thường khác. Anh là một trong những quốc gia cuối cùng trong khối Liên minh châu Âu thừa nhận tính hợp pháp của những người chuyển đổi giới tính. Trước đó, các nước như Đức, Ý, Hà Lan, Bồ Đào Nha, Đan Mạch, Phần Lan, Thụy Điển... đã công nhận. Một số nước tại châu Á cũng đã thừa nhận tính hợp pháp của những công dân chuyển đổi giới tính. Năm 2003, Nhật đã thông qua một đạo luật cho phép những người “bị rối loạn về nhận dạng giới tính” được chuyển đổi giới tính. Singapore cũng đã công nhận quyền được kết hôn của những người chuyển đổi giới tính. Còn tại Mỹ, hầu hết các tiểu bang đều cho phép những người phẫu thuật chuyển đổi giới tính được đổi tên và giới tính trong giấy khai sinh. Ngay trong khi chúng tôi có mặt ở Hà Nội, hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần 5 đã nhóm họp (tháng 2/2005). Chúng tôi được biết trong hội nghị đã có nhiều ý kiến cho rằng không nên qui định về quyền xác định lại giới tính trong việc sửa đổi bổ sung Luật dân sự lần này vì đây là vấn đề còn rất mới, chưa phổ biến, không phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội cũng như văn hóa của người VN. Có ý kiến còn cho rằng sẽ rất phức tạp nếu cho xác định lại giới tính vì không thể quản lý được (!?). Nhưng không ít ý kiến lại không đồng tình với việc ngăn cản và cho rằng quyền xác định lại giới tính là một trong những quyền về nhân thân. Mỗi con người cần được luật pháp bảo vệ quyền tự do cá nhân, vì khi người đó có những khuyết tật bẩm sinh, chưa định hình chính xác giới tính của mình thì họ cần phải được phẫu thuật và luật phải cho phép họ xác định lại giới tính, do đó cần thiết phải đưa vào luật. Nhiều vị đại biểu còn tỏ ra am hiểu và cảm thông khi đề nghị bổ sung: “Không chỉ khiếm khuyết về mặt hình thể mà còn phải qui định cả khiếm khuyết về mặt tâm lý, vì nhiều người hình dáng thì bình thường nhưng tâm lý lại có khiếm khuyết, cần phải qui định rõ...”. Trao đổi với thạc sĩ Dương Tuấn Lộc, giảng viên khoa Luật dân sự Trường Đại học Luật TP.HCM, ông cho biết: “Theo tôi, điều 36 dự thảo Luật dân sự là chưa cụ thể và đầy đủ. Theo dự thảo, chỉ có thể thay đổi (xác định) giới tính khi có những khiếm khuyết sinh học, quy định này không phù hợp trong trường hợp trước khi xác định lại giới tính cần có sự can thiệp y khoa để xác định rõ giới tính. Cần tạo cơ sở pháp lý để các cơ sở y tế trong nước thực hiện việc phẫu thuật giới tính một cách hợp pháp. Ngoài ra cần có những qui định riêng về việc xác định lại giới tính cho người chưa thành niên: cần có hành lang pháp lý riêng cho người chưa thành niên, trong đó cần làm rõ quyền của cha mẹ hay người giám hộ trong trường hợp có liên quan. Việc xác định lại giới tính là một quyền nhân thân đặc biệt và thực tế cần được bảo vệ, nhưng cần phải có một hệ thống, hành lang pháp lý rõ ràng cho những người đang sống trong sự bất công của tạo hóa. Họ không thể đi mãi suốt cuộc đời này để tìm bóng của chính mình...”.