Mụn

Mụn tương đối hay gặp ở tuổi dậy thì & thỉnh thoảng ở người trưởng thành trẻ tuổi.1. Nguyên nhân:   Có nhiều yếu tố gây mụn bao gồm:

• Yếu tố đầu tiên hầu như là sự tăng tiết của tuyến bã cộng với các tế bào bong vào các nang lông tạo nên các nút nghẽn. Các nút này có thể lớn lên & thậm chí phá vỡ các nang lông khiến dầu & các chất từ đó tràn vào trong lớp da khiến chi da vùng đó sưng & viêm đỏ.    
  
• Vi khuẩn, bình thường cũng sống ở trên da, cũng góp phần trong việc hình thành mụn. Propionibacterium acnes chính là loại vi khuẩn gây mụn. Các vi khuẩn này  tạo ra các chất gây đỏ & kích ứng. Chúng cũng tạo ra các men phân huỷ các chất  bã ( sản xuất từ tuyến bã ) thành các chất gây kích ứng, khiến cho tình trạng viêm trở nên tệ hơn.
  
• Các androgen là các yếu tố phụ gây mụn. Đây là hoc môn nam nhưng nó hiện diện ở cả hai phái, nam - nữ & cao hơn ở nam giới, đặc biệt tăng cao ở tuổi dậy thì.  Đầu tiên, các androgen làm phình các tuyến bã & sau đó khiến các tuyến bã tăng tiết chất bã  ( chủ yếu là dầu ) và vì vậy cùng với các tế bào hình thành các nút nghẽn & tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Vì vậy, trẻ đến tuổi dậy thì thường hay bị mụn nhưng phần lớn sẽ đỡ đi khi trẻ bước qua tuổi 20.
  
• Các Estrogen, là các hoc môn nữ , thật ra có thể làm cải thiện tình trạng mụn ở các em gái. Khi có kinh nguyệt hàng  tháng, nồng độ estrogen thay đổi và mụn có thể đỡ hơn hoặc xấu đi. Các Bác sỹ đôi khi cho các em gái uống thuốc diều hoà kinh nguyệt, là các loại thuốc chứa các estrogen hữu ích, để điều trị mụn.
  
• Mụn không gây ra bởi ăn thức ăn nhiều dầu mỡ, sô cô la, uống nhiều sô da, thậm chí cũng không gây ra bởi trang điểm, đặc biêt là nhũng loại mỹ phẩm không dầu & không gây mụn ( Tiếng Anh : "oil-free", "noncomedogenic",  "nonacnegenic").
  
• Stress có thể làm mụn nặng hơn vì làm tuyễn bã tăng tiết
  
• Mụn cũng xảy ra ở vài gia đình, có lẽ do vài yếu tố di truyền nào đó chưa được khám phá

Giải phẫu nang lông:Da gồm có ba lớp chính: Thượng bì, trung bì & hạ bì ( hạ bì thực
ra chỉ là mô dưới da ). Nang lông nằm ở trung bì, lòng nang lông
được lót bởi lớp tế bào đáy của thượng bì & mở ra ở bề mặt da
tại “ lỗ chân lông”. Tuyến bã thông với phần nông của nang lông
& thường xuyên bài tiết chất bã ( chủ yếu là dầu ) với tốc độ
tương đối hằng định để làm ẩm da & lông. Nang lông tồn tại ở tất
cả các vùng da trừ lòng bàn tay-chân. Đặc biệt, Da ở mặt, cổ,
nách, ngực & phần trên lưng có rất nhiều tuyến bã, vì vậy mụn
thường xuất hiện ở các vùng này  .

Có hai dạng chính của mụn : mụn không viêm nhiễm  & mụn có
viêm nhiễm  

• Mụn không viêm nhiễm gồm có mụn cám đầu đen & mụn cám đầu trắng
  
• Mụn có viêm nhiễm gồm mụn trứng cá viêm đỏ & mụn bọc
  

Sự hình thành các dạng mụn được hiểu như sau :

Tương ứng với các hình ảnh lâm sàng như sau:

3. Điều trị mụn:

  Tốt hơn hết nên gặp bác sỹ chuyên khoa, đặc biệt trong các truờng hợp sau:

• Mụn khó chữa
  
• Những người bị mụn dày & đau hoặc đã bị sẹo do mụn
  
• Những phụ nữ có lông ở mặt & kinh nguyệt không đề
  
• Mụn đột ngột trở nên nặng, sưng đỏ nhiều & bị sốt vì có thể là dấu hiệu của nhiễm khuẩn da nặng
  

               Trong giai đoạn hiện tại, điều trị mụn bao gồm:

• Các biện pháp tự giải phóng bản thân khỏi nguy cơ bị mụn & không làm mụn nặng thêm
  
• Đánh giá các dạng mụn & sử dụng thuốc thích hợp ( thuốc có thể đươcj sử dụng đơn độc hoặc phối hợp tuỳ trưòng hợp nặng hay nhẹ ), hoặc tham khảo ý kiến bác sỹ chuyên khoa về các biện pháp khác như tia laser, kẽm...
  

3.1 Các biện pháp nên hiểu & thực hiện để phòng & trị mụn bao gồm:

• Cần ngủ & uống nước đầy đủ
  
• Để phòng ngừa chất bã tạo mụn, rửa mặt một đến hai lần trong ngày với xà phòng nhẹ hoặc nước rửa mặt & rửa mặt khi đi ra ngoài về, sau khi tập thể dục, lao động, đổ mồ hôi.
  
• Đừng chà xát da mặt vì nó có thể kích thích da và / hoặc làm cho mụn xấu đi. Rửa mặt nhẹ nhàng bằng tay.
  
• Nếu cần phải trang điểm hay sử dụng kem/ dầu dưỡng ẩm & kem chống nắng, nên mua những loại đã được đặc chế cho những người cho cơ địa dễ bị mụn. Ở nước ngoài, các sản phẩm này thường được dán nhãn "oil-free" "noncomedogenic"/  "nonacnegenic"
  
• Cần tấy trang cẩn thận sau thời gian trang điểm
  
• Cẩn thận khi sử dụng keo xịt tóc hoặc gel tóc vì nó có thể làm bít lỗ chân lông
  
• Với “ phe tóc dài ”, giữ tóc đừng phủ lên mặt & cần gội đầu thường xuyên để giảm lượng dầu.
  
• Những loại mũ chật & quá kín có thể gây mụn trứng cá ở đường chân tóc. Tránh các loại mũ này nếu quý vị nghi ngờ rằng nó có liên quan.
  
• Không nặn, trích, lễ mụn.
  
• Có nhiều thanh thiếu niên vẫn bị mụn mặc dù đã cố gắng đề  phòng. Và đặc biệt đối với vài em gái, trước ngày có kinh nguyệt lại hay nổi mụn do sự thay đổi về hoc môn. Các em trai cũng có sự thay đổi lớn hoc môn nên nếu bị mụn thì thường bị khá nặng.
  
• Khi đã bị mụn, quý vị cố gắng đừng để mụn nặng thêm bằng cách sờ vào mụn, nặn, trích, lễ vì có thể làm tình trạng viêm nhiễm nặng lên & thậm chí để lại sẹo trên mặt.
  
• Đã có quan niệm cho rằng tắm nắng có thể giúp điều trị mụn nhưng trên thực tế sự rám nắng làm che giấu bớt đi các dấu hiệu của mụn nhưng không chữa được mụn. Ngược lại, sự “ cháy nắng ” lại là tiền đề củanhững nếp nhăn & ung thư về sau.
  
• Nếu bị mụn nặng, quý vị nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa
  

3.2 Các thuốc điều trị mụn:  Thuốc điều trị mụn thường là thuốc bôi tại chỗ. Thuốc uống được chỉ đinh thường trong các trường hợp nặng  1. benzoyl peroxide:

Biệt dược :         OXY 5, OXY10,  ECLARAN 5, PANOXYL 2,5 & 5
Gồm các loại :   2,5%, 4%, 5%, 10%
Tác dụng :          giảm viêm, diệt khuẩn & giúp thông các lỗ chân lông
Cách sử dụng :

• Rửa mặt khoảng 20-30 phút trước khi sử dụng
  
• Thuốc đôi khi kích ứng da. Nên thử một it trước khi thực sự sử dụng & trước khi ngưng thuốc. Nếu có tình trạng kích ứng da xảy ra thì ngưng sử dụng thuốc cho đén khi hết kích ứng & bắt đầu sử dụng trở lại với các thuốc có nồng độ thấp hơn hoặc giảm bớt thời gian thuốc tiếp xúc với da. Hoặc để để phòng sự kích ứng của thuốc đối với da, có thể sử dụng thuốc theo cách sau:
  

• Nên bắt đầu với thuốc có nồng độ thấp nhất trước ( 2,5% ), thuốc này vẫn có tác dụng ngang với thuốc nồng độ cao (10% ) nhưngl lại ít gây kích ứng hơn. Sau đó , trường hợp cần dùng thuốc có nồng độ cao thì chỉ nên tăng từ từ nồng độ thuốc
  
• Nên sử dụng thuốc với tá dược là nước hơn là cồn
  
• Đầu tiên chỉ nên sử dụng ngày một lần & rửa mặt thật sạch sau vài giờTừ từ tăng khoảng thời gian từ khi thoa thuốc đến khi rửa mặt
  

• Khi quen thuốc , dùng hai lần / ngày  
  

2. Các Retinoid :  là các  dẫn xuất của vitamin A, Gồm hai loại : bôi tại chỗ & uống, hiệu quả trong điều trị các loại mụn không viêm

Các Retinoi bôi tại chỗ gồm ba nhóm nhỏ: adapalene, tretinoin & isotretinoin
Biệt dược ( theo nhóm):

• Adapalene:        Differin ( 0,1% )
  
• Tretinoin :          Alten ( 0,05% ); Locacid ( 0,05g/100g ) ; Effederm ( 0,05% ); Retin A
  
• Isotretinoin:     Isotrex ( 0,1 & 0,05% ), Accutane ( 10mg, 20mg ) uống
  

Nên được sử dụng khi mụn mới xuất hiện để giúp làm thông các lỗ chân lông & giảm viêm cho các trường hợp mụn đầu đen, mụn đầu trắng hoặc các nốt mụn viêm nhẹ.
Khi sử dụng thuốc, có thể có các phản ứng:

• Đỏ & bong da nhưng sẽ ổn. Đôi khi, trước khi tình trạng này cải thiện, một số tổn thương sẽ tệ hơn một chút.
  
• Da trở nên nhạy cảm với ánh sáng mặt trời
  
• Tác dụng phụ thường hay gặp nhất là : bỏng, kích ứng & khô da. Vì vậy, nên bắt đầu bằng các loại thuốc có nồng độ thấp, ít lần hơn & trong khoảng thời gian ngắn hơn.
  
• Không sủ dụng cho các bà mẹ mang thai vì khả năng ảnh hương đến bào thai.
  

Retinoid uống ( Accutane ) chỉ nên sử dụng để điều trị mụn bọc hoặc mụn trứng cá viêm đỏ không đáp ứng với các điều trị khác. Chúng có tác dụng làm thông lỗ chân lông & giảm tiết bã ( dầu).  Tuyệt đối Không sủ dụng cho các bà mẹ mang thai vì khả năng ảnh hưởng đến bào thai. Dạng thuốc uống này còn có thể làm tăng triglyceride trong máu, tổn thương gan, chán nản & đôi khi có ý định tự tử.

Chế phẩm kết hợp hai thuốc retinoid adapalene & benzoyl peroxide có tên là Epiduo gel dã được duyệt bởi U.S. FDA vào 12/ 2008.

*** Không nên vội vàng “ bỏ cuộc” nếu chưa thấy đỡ sau vài ngày dùng thuốc, mụn cần phải điều trị từ vài tuần đến vài tháng.

3. Kháng sinh : Gồm kháng sinh bôi tại chỗ & kháng sinh uống

Kháng sinh làm giảm số lượng vi khuẩn & giảm viêm ( giảm sưng - đỏ - đau ), tác dụng nhẹ lên việc thông các lỗ chân lông nên thường hiệu quả trong điều trị mụn có viêm nhiễm.

các biệt dược kháng sinh bôi tại chỗ trong điều trị mụn  hiện có trên thị trường Việt nam:

• Dalacin T( Clindamycin Phosphate )
  
• Eryfluid ( Erythromycin 4% # 4g/ 100g Gel )
  
• Stiemycin ( Erythromycin base 2% trong dung dịch ethanol không màu )
  

Có thể gây kích ứng nhẹ nhưng vẫn ít tác dụng phụ hơn các chế phẩm trị mụn khác.
Thường kết hợp hai thuốc rất có hiệu quả trong điều trị mụn. Ví dụ, Kháng sinh bôi tai chỗ kết hợp với benzoyl peroxide bôi tại chỗ có thể phòng được trường hợp vi khuẩn kháng thuốc

Bác sỹ thường hay kê đơn các loại thuốc uống sau:  tetracycline hoặc doxycycline & minocycline thuộc nhóm cycline. hoặc các loại kháng sinh khác bao gồm cefadroxil, amoxicillin
Kháng sinh đường uống có thể đựoc chỉ định khi mụn quá dày, sưng & đỏ. Tuy nhiên lưu ý rằng kháng sinh có thể có tương tác với các thuốc tránh thai & tetracycline có thể làm bỏng nắng nặng hơn.