Dễ tàn phế vì cấp cứu chậm tắc động mạch chi cấp tính

Ông Hà (Đồng Nai) đang đi ăn giỗ ở nhà người quen trên TPHCM thì chân trái bị đau đột ngột, sau đó tím tái, đau dữ dội và chân trở nên lạnh, tê không còn cảm giác, mạch máu không đập.

Người nhà chuyển ông vào bệnh viện, ông được chẩn đoán tắc cấp tính động mạch chân do huyết khối cấp và đã may mắn được cấp cứu mổ lấy huyết khối để thông mạch chi kịp thời.

“Các bác sĩ bảo nếu tôi đến trễ thì có thể phải cắt cụt chân. May là ở đám giỗ đông người, lại đang trên thành phố chứ nếu để ở quê chắc tui cứ nghĩ là đau xương khớp bình thường, hoặc chạy chữa thầy lang như mọi lần thì chưa biết ra sao nữa”, ông Hà cho biết.

Triệu chứng của tắc mạch máu cấp tính dễ nhầm lẫn với các bệnh xương khớp. Ảnh: arizonafootdoctors.com

Theo bác sĩ Lê Phi Long, Trưởng Phân khoa Lồng ngực Mạch máu, Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM, tắc động mạch chi cấp tính là một cấp cứu ngoại khoa. Điều trị cấp cứu thất bại, sẽ đồng nghĩa với phẫu thuật cắt cụt chân.

Trên thực tế tắc mạch chi cấp tính cũng có triệu chứng khá giống với thoát vị đĩa đệm: người bệnh cũng đau nhức chân đột ngột và nhiều, đi khập khiễng, chân cũng tê bì như ngâm nước lạnh, dị cảm như có kiến bò, và nếu nặng có thể yếu hay liệt chân. Tuy nhiên, đau do tắc mạch cấp hầu như không đáp ứng với thuốc giảm đau chích hay uống. Mặt khác, nếu chịu khó thăm khám thêm, sờ chân và bắt mạch, sẽ có thể phát hiện ra một bên chân lạnh và tái nhợt, hay tím hơn bên đối diện, và không sờ thấy mạch nảy ở ngoại biên.

Với các tắc mạch cấp tính tại các vị trí nguy hiểm khác như tắc mạch vành gây nhồi máu cơ tim làm người bệnh đau ngực khó thở dữ dội hay đột quỵ, hoặc tắc mạch não gây yếu liệt nửa người…, làm người bệnh phải đến bệnh viện cấp cứu ngay. Riêng với tắc mạch chi cấp tính, cảm nhận đầu tiên của người bệnh chỉ là cơn đau ở một bên chân, là một triệu chứng hoàn toàn không mang tính đặc hiệu và rất dễ nhầm lẫn với các bệnh thần kinh xương khớp khác.

Nếu can thiệp quá muộn, người bệnh sẽ còn phải đối mặt thêm với các biến chứng nguy hiểm khác: suy thận cấp, nhiễm trùng nhiễm độc, loạn nhịp tim… và có thể dẫn đến tử vong. Trong quá trình đó, cơ hội để giữ lại chi kịp thời chỉ có vỏn vẹn khoảng 6 tiếng đầu. Sau 24 tiếng, cuộc chiến để giành giật lại phần chi bị tắc mạch và tránh cho các biến chứng xảy ra sẽ trở nên rất cam go, bác sĩ Long cho biết.

Các triệu chứng tắc mạch chi cấp tính:

- Đau đột ngột

- Dị cảm hay giảm hoặc mất cảm giác

- Sờ thấy lạnh một bên chân

- Tím tái

- Yếu hoặc liệt chi

Theo bác sĩ Long, nếu bệnh nhân hội đủ 3 trong nhóm 5 triệu chứng trên và kèm theo giảm hay mất mạch một bên, thì cần phải nhanh chóng đến cơ sở y tế để điều trị kịp thời.

Lưu ý, các trường hợp rối loạn nhịp tim (thường nhất là rung nhĩ loạn nhịp hoàn toàn, hẹp hở van hai lá…) nếu không được điều trị tốt và kháng đông hợp lý sẽ là điều kiện thuận lợi tạo lập cục huyết khối gây thuyên tắc mạch.

Tuổi tác và thời gian làm xơ vữa và thoái hóa thành mạch máu, làm mất tính trơn láng của lòng mạch. Càng lớn tuổi, tình trạng xơ vữa động mạch càng nặng hơn, càng có nguy cơ tạo huyết khối tại chỗ. Bệnh xơ vữa động mạch sẽ làm cho lòng mạch ngày càng hẹp lại dần, hoặc làm cho thành mạch bị suy yếu gây phình mạch và bóc tách. Những vị trí hẹp tắc hay phình to gây rối loạn huyết động sẽ là những điểm thuận lợi để tạo lập cục máu đông tại chỗ hoặc làm nghẽn các cục máu đông nhỏ tại các nơi khác trôi đến gây ra tắc mạch cấp.

Do đó, bác sĩ Long đưa ra lời khuyên, những bệnh nhân thuộc nhóm nguy cơ cao như lớn tuổi, cao huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa mạch máu, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá nhiều, rung nhĩ loạn nhịp tim, rối loạn đông máu, cắt lách… nên đi tầm soát bệnh động mạch ngoại biên, tư vấn khám chuyên khoa và làm siêu âm mạch máu định kỳ để phát hiện các thương tổn hẹp tắc hay phình mạch máu.